Zachorowalność na zapalenie opon mózgowych jest szacowana na 6-8 przypadków na 100 tys./ rok, jednak u dzieci do 4 roku życia jest znacznie wyższa i wynosi ok. 40 na 100 tys./rok. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych — przyczyny i czynniki ryzyka Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest chorobą, którą wywołuje wirus przenoszony przez kleszcze. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu (ang. tick-borne encephalitis virus), należy do rodziny Flaviviridae. KZM jest przyczyną wirusowych zakażeń ośrodkowego układu nerwowego na całym świecie, głównie w krajach Europy Wschodniej, Środkowej, Północnej i coraz częściej Zachodniej Wzrasta odsetek zakażeń HIV u osób 50+. Na szczęśc. Znany dziennikarz sportowy zmarł podczas relacji mundialu. "Myślę, że został zabity" Zmarł Grant Wahl, dziennikarz, który w piątek prow. AIDS - objawy, przebieg, drogi zakażenia. AIDS, czyli zespół nabytego braku odporności, to c Szczepienia przeciw kleszczom - kleszczowe zapalenie mózgu; Szczepienia przeciw kleszczom - kleszczowe zapalenie mózgu. W Polsce nie istnieje żaden program szczepień w ramach NFZ. Nie ma szczepionki przeciwko boreliozie. Tłumaczenie hasła "Odkleszczowe zapalenie mózgu (TBE" na angielski. Odkleszczowe zapalenie mózgu (TBE) jest wirusową chorobą zakaźną występującą u ludzi, która atakuje ośrodkowy układ nerwowy. TBE występuje w wielu miejscach Europy i Azji. Tick-borne encephalitis (TBE) is a human viral infectious disease involving the central Zapalenie mózgu - objawy, przyczyny i leczenie. Zapalenie mózgu często wiąże się z gorączką, bólami głowy i ogólnym zmęczeniem. Może prowadzić do śpiączki, a nawet śmierci w najpoważniejszych przypadkach. Jest to ogromnie poważna choroba, która najczęściej dotyka dzieci jeszcze przed ukończeniem 1. roku życia. Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) i co je wywołuje. Kleszczowe zapalenie mózgu jest poważną chorobą wirusową przenoszoną przez ukłucia kleszczy. Większość chorych zwykle wraca do zdrowia w ciągu tygodnia. W bardziej poważnych przebiegach infekcja może się rozszerzyć i prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i Oto kilka ważnych informacji. Dopuszczone do obrotu szczepionki uznano za bezpieczne, skuteczne i wysoce immunogenne. Zasada działania preparatów oparta jest na pobudzeniu produkcji przeciwciał przeciwko różnym szczepom wirusa występującym w Europie i Azji. Udowodniono, że ochronę przed zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu zalecana jest przede wszystkim u osób szczególnie narażonych na ukąszenia kleszczy, czyli przebywających w obrębie terenów zalesionych i łąk. Należą do nich turyści obozujący w namiotach, obozowicze i uczestnicy kolonii, rolnicy, osoby odbywające praktyki szkolne lub zawodowe w lesie Odkleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to jedna z wielu chorób przenoszonych przez kleszcze. Jest wywoływana przez wirusy kleszczowego zapalenia mózgu (ang. tick-borne encephalitis virus, TBEV) w odróżnieniu od boreliozy, której czynnikiem etiologicznym jest bakteria Borrelia burgdorferi. Wirusy kleszczowego zapalenia mózgu należą do OwEMkT. Przyczyną kleszczowego zapalenia mózgu są wirusy rodzaju Alphavirus z rodziny Flaviviridae (dawniej Arboviridae). Rezerwuarem wirusów jest wiele żyjących na wolności ptaków, ssaków, a nawet gadów. Najistotniejszymi z nich są gryzonie (głównie myszy), ale rezerwuarem mogą być również zwierzęta domowe. Zakażenie człowieka ma miejsce najczęściej w wyniku ukłucia przez kleszcza (Ixodes ricinus) i pośredniego przeniesienia wirusów z zakażonych zwierząt na ludzi. Przenosicielami infekcji mogą być również żerujące na zakażonych zwierzętach pchły, komary i inne krwiopijne pasożyty. Wprawdzie utrzymywane w naszych domach i mieszkaniach zwierzęta (psy i koty) nie przenoszą wirusa kleszczowego zapalenia mózgu bezpośrednio na ludzi, rzadko również rozwija się u nich choroba i pośrednie zarażenie także należy do rzadkości, ale przede wszystkim są one wektorami kleszczy i innych pasożytów krwiopijnych, mogącymi przenosić te pasożyty w otoczenie naszych gospodarstw domowych. Dlatego ważnym dla przerwania transmisji wielu chorób jest zabezpieczanie zwierząt domowych przed pasożytami zewnętrznymi, a tym samym ograniczenie możliwości zarażenia się ludzi przenoszonymi przez nie chorobami. Kleszczowe zapalenie mózgu notuje się na ogół w okresie wiosenno-letnim, zwłaszcza podczas upałów i suszy, kiedy to kleszcze występują najliczniej. Kleszcze zarażają się od zainfekowanych zwierząt w trakcie aktu żerowania, pijąc ich krew. Zarażone kleszcze są zakaźne przez całe życie, potrafią utrzymać w sobie wirusa we wszystkich stadiach rozwoju (transstadialnie) i przekazywać go następnym generacjom kleszczy (transowarialnie). W ten sposób z przenosicieli pośrednich zarazków kleszcze stają się również ich rezerwuarem. To zapewnia przetrwanie wirusa w miesiącach zimowych, kiedy jego cykl zostaje przerwany. Zakażone kleszcze zarażają kolejne zwierzęta i ludzi poprzez ukłucie w trakcie aktu żerowania, wprowadzając do ich organizmu ślinę i resztki krwi z poprzedniego żerowania wraz z wirusami. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu rzadko wywołuje schorzenia u zwierząt, ale po zainfekowaniu występuje u nich wiremia (przenikanie wirusa z miejsca ukłucia do krwi i wydzielin). Obecność wirusa krążącego we krwi zainfekowanych zwierząt daje możliwość pobrania wirusa przez inne krwiopijne pasożyty w czasie żerowania na zwierzęciu i dalszego rozprzestrzeniania wirusów poprzez zarażanie kolejnych zwierząt-żywicieli. U psów stwierdza się wyjątkowo zapalenie mózgu po infekcji wirusem, a schorzenie ma szybki przebieg i przejawia się podobnie jak wścieklizna. U kóz wirus przechodzi do mleka i zdojone świeże mleko oraz jego przetwory nie poddane wystarczającej obróbce cieplnej mogą stanowić źródło zakażenia pokarmowego. Mleko krowie, ani owcze nie odgrywa istotnej roli w zakażeniach. Na ogół u zwierząt zaatakowanych przez kleszcze występuje silny świąd skóry w miejscu ukłucia, co prowadzi do ocierania się i miejscowych uszkodzeń skóry. Czasami dochodzi do niedokrwistości i ogólnego osłabienia. Zawarta w ślinie kleszczy neurotoksyna wywołuje niekiedy niedowłady kończyn. Często jednak zwierzęta przechodzą zakażenie zupełnie bezobjawowo, co jest szczególnie niebezpieczne, gdyż pozornie zdrowe zwierzę może być źródłem zarazków. Wyraźne objawy chorobowe występują tylko u człowieka. Choroba przebiega z dwufazową gorączką oraz objawami grypopodobnymi i neurologicznymi. Zakażenie następuje głównie przez uszkodzoną skórę (w następstwie ukłucia przez zakażone pasożyty krwiopijne), rzadziej przez przewód pokarmowy (poprzez picie mleka i spożywanie przetworów mlecznych pochodzących od zakażonych zwierząt), a najrzadziej poprzez drogi oddechowe (przez wdychanie rozpylonego materiału zakaźnego). Okres wylęgania choroby trwa od 5 do 15 dni. Po okresie wylęgania następuje pierwsza faza choroby – okres wiremii. Faza ta przebiega przede wszystkim z nagle występującą gorączką (do 39oC), dreszczami, silnymi bólami głowy, bólami mięśni i kostno-stawowymi, uczuciem rozbicia, a czasem z nieżytem górnych dróg oddechowych, wymiotami i biegunką. Po kilku dniach może wystąpić druga faza choroby – zapalenie opon mózgowych oraz mózgu. Wśród objawów występujących w tej fazie następuje jeszcze większy wzrost temperatury (do 41oC), światłowstręt, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zaburzenia świadomości, mogą wystąpić również zaburzenia snu i czucia, apatia lub nadpobudliwość, drgawki, niedowłady, porażenia nerwów czaszkowych i mięśni. Rozróżnia się cztery postacie kliniczne kleszczowego zapalenia mózgu u ludzi – postać oponową, postać mózgową, postać rdzeniową i postać poronną. Najczęściej występuje postać poronna choroby, która kończy się w fazie pierwszej, przy braku charakterystycznych objawów neurologicznych. Leczenie chorych musi odbywać się w warunkach szpitalnych. Wirus nie przenosi się z człowieka na człowieka. Zapobieganie kleszczowemu zapaleniu mózgu u ludzi polega przede wszystkim na walce z kleszczami (stosowanie środków owadobójczych w środowisku oraz na zwierzętach domowych), walce z gryzoniami, które są głównym rezerwuarem choroby (prowadzenie skutecznej deratyzacji) oraz zachowaniu ostrożności w kontaktach z nieznanymi zwierzętami i w czasie pobytu w okolicach predysponowanych do występowania kleszczy (lasy, polany, parki). W przypadku inwazji kleszcza, należy jak najszybciej doprowadzić do jego całkowitego usunięcia z miejsca ukłucia i przeprowadzenia odpowiedniej higieny rany, a w razie zaistnienia niepokojących objawów należy niezwłocznie udać się do lekarza medycyny. Wskazane jest również szczepienie grup zawodowych narażonych na zakażenie. Należy również zachowywać higienę żywienia i spożywać odpowiednio przygotowaną żywność pochodzenia zwierzęcego (picie gotowanego lub pasteryzowanego mleka i odpowiednio przygotowanych przetworów mlecznych). Zabezpieczanie zwierząt domowych przed pasożytami zewnętrznymi ogranicza roznoszenie pasożytów w naszym środowisku, a co za tym idzie ogranicza możliwość zarażenia się ludzi przenoszonymi przez nie chorobami. Zabezpieczanie naszych zwierząt przed pasożytami chroni również je same przed wieloma groźnymi infekcjami przenoszonymi przez pasożyty, ale także bezpośrednimi skutkami inwazji pasożytów zewnętrznych. Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. Co to jest kleszczowe zapalenie mózgu i co jest jego przyczyną? Kleszczowe zapalenie mózgu (inaczej: odkleszczowe zapalenie mózgu, wczesno-letnie zapalenie mózgu, ang. tick-borne encephalitis - TBE, niem. Frühsommer-Meningoenzephalitis - FSME) jest zakażeniem ośrodkowego układu nerwowego wywołanym przez wirus kleszczowego zapalenia mózgu (TBEV) należący do rodziny Flaviviridae. Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba odzwierzęca przenoszona przez kleszcze. Chorują liczne gatunki zwierząt, w tym przeżuwacze, konie, ptaki, psy, drapieżniki, gryzonie, a także ludzie. Rezerwuar choroby stanowią głównie małe gryzonie i kleszcze, które przekazują zakażenie na następne pokolenia. Najczęstszą drogą zakażenia jest ukłucie przez zakażonego kleszcza, rzadko do zakażenia dochodzi drogą pokarmową przez spożycie surowego, niepasteryzowanego mleka zakażonych zwierząt. Szacuje się, że 0,1-5% kleszczy w Europie jest zakażonych TBEV. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu został wyizolowany w 1937 roku i występuje w 3 wariantach, które wywołują odpowiednio europejskie kleszczowe zapalenie mózgu, syberyjskie kleszczowe zapalenie mózgu oraz dalekowschodnie kleszczowe zapalenie mózgu (dawniej znane jako rosyjskie wiosenno-letnie zapalenie mózgu). Chociaż zakażenie wirusem TBE jest najczęściej rozpoznawane jako zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, może również przebiegać bezobjawowo lub jako niecharakterystyczna łagodna choroba gorączkowa bez zajęcia układu nerwowego. Zakażenie ośrodkowego układu nerwowego przebiega jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, rzadziej jako zapalenie mózgu lub zapalenie opon i mózgu, najrzadziej jako zapalenie rdzenia. Przebieg choroby typu europejskiego jest zwykle łagodniejszy, natomiast typu dalekowschodniego cięższy. Choroba występuje w całej Polsce, najczęściej jest zgłaszana na Podlasiu, nieco rzadziej w województwie warmińsko-mazurskim i mazowieckim. Zachorowania występują najczęściej od kwietnia do listopada, jedynie sporadycznie w miesiącach zimowych. Jak często występuje kleszczowe zapalenie mózgu? Kleszczowe zapalenie mózgu występuje w Europie Środkowej i Wschodniej oraz Rosji. Rocznie zgłasza się łącznie w Europie i Rosji około 5000-7000 przypadków zachorowań wśród ludzi. Najwięcej zachorowań zgłaszano w południowej Rosji, Austrii, Czechach i południowych Niemczech. Powszechne szczepienia ochronne zmniejszyły liczbę zachorowań, szczególnie w Austrii, gdzie zaszczepiono 80% populacji. Kleszczowe zapalenie mózgu jest najczęstszą przyczyna wirusowego zapalenia mózgu w Polsce. W ciągu ostatnich kilkunastu lat (od 2000 do 2013 roku) zgłaszano od 126 (w 2002 r.) do 351 (w 2009 r.) przypadków, średnio ponad 200 zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu rocznie. Wszystkie zgłoszenia dotyczyły chorych hospitalizowanych. W latach 80. i na początku 90. XX wieku zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu było znacznie mniej i ograniczały się one do terenów endemicznych w dawnym województwie białostockim, suwalskim i olsztyńskim. Od 1993 roku liczba zgłoszonych zachorowań wzrosła i zachorowania zaczęto zgłaszać także z innych województw: opolskiego, dolnośląskiego, świętokrzyskiego, małopolskiego, wielkopolskiego i śląskiego. W Polsce wystąpiły także trzy ogniska zachorowań szerzących się drogą pokarmową przez picie mleka zakażonych krów (woj. olsztyńskie - 1974 r.) i mleka koziego (woj. kieleckie - 1995 r., dawne woj. wrocławskie - 1996 r.). Obecnie zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu występują praktycznie w całej Polsce. Ze względu na zgłaszaną znaczną liczbę (od 71 do 227 rocznie) zachorowań na wirusowe zapalenie mózgu bez ustalonej przyczyny, jest bardzo prawdopodobne, że chorych na kleszczowe zapalenie mózgu jest znacznie więcej, niż zostaje oficjalnie zgłoszonych. Tabela. Zgłoszenia kleszczowych zapaleń mózgu oraz wirusowych nieokreślonych zapaleń mózgu (na podstawie danych PZH) w Polsce w latach 2000-2013. RokLiczba zgłoszonych przypadków kleszczowego zapalenia mózguLiczba zgłoszonych przypadków innych i nieokreślonych wirusowych zapaleń mózguWirusowe zapalenia mózgu: razem 200017089570* 200121071571* 2002126155503* 2003339186762* 2004262214776* 2005177173430 2006317227647 2007233207541 2008202167440 2009351137544 2010294124421 2011221141376 2012189111376 2013227111400 *Wszystkie zgłoszone zapalenia mózgu Jak się objawia kleszczowe zapalenie mózgu? Kleszczowe zapalenie mózgu zwykle przebiega dwufazowo. Okres wylęgania choroby wynosi około tygodnia - od 4 do 28 dni. Aż 1/3 chorych nie pamięta ugryzienia przez kleszcza. Choroba rozpoczyna się nagle, w pierwszej fazie zwiastunów kleszczowe zapalenie mózgu zwykle przypomina grypę i nie można na podstawie objawów klinicznych odróżnić go od łagodnych zakażeń wirusowych. Chorzy najczęściej skarżą się na złe samopoczucie, narastające osłabienie, bóle głowy i mięśni kończyn, a także bóle gałek ocznych. Mogą wystąpić nudności, wymioty i bóle brzucha. Gorączka zwykle nie przekracza 38°C. Objawy zwiastunowe zwykle utrzymują się około tygodnia, a potem ustępują. U części osób (20-30%) objawy zakażenia TBEV kończą się na tym etapie. U większości (70-80%) chorych objawy po kolejnym tygodniu nawracają. Druga faza objawów neurologicznych (faza neuroinfekcji) zwykle przebiega pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Wówczas pojawia się wysoka gorączka do 40°C, złe samopoczucie, bóle i zawroty głowy, nudności oraz wymioty. Zaznaczone są objawy oponowe, w tym sztywność karku. Chorzy są rozdrażnieni i skarżą się na nadwrażliwość na bodźce: światło, dźwięki i dotyk. Mogą wystąpić drgawki. Z kolei dla zapalenia mózgu charakterystyczne są zaburzenia świadomości, np. narastająca senność, dezorientacja, upośledzenie koncentracji i pamięci oraz objawy ogniskowe, czyli objawy uszkodzenia wyspecjalizowanych struktur mózgu, np. porażenia nerwów, niedowłady, zaburzenia czucia, mowy i połykania. U najciężej chorych narastająca senność przechodzi w śpiączkę oraz dołączają się zaburzenia funkcji życiowych, oddychania i krążenia, które mogą być doprowadzić do zgonu. Najrzadszą postacią kliniczną zakażenia TBEV jest zapalenie rdzenia kręgowego, które objawia się szybko rozwijającymi się niedowładami kończyn oraz zaburzeniami czucia. Objawy neurologiczne zazwyczaj ustępują w ciągu kilku tygodni, ale w cięższych przypadkach mogą się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy lub pozostawić trwałe następstwa. Co robić w razie wystąpienia objawów kleszczowego zapalenia mózgu? W niecharakterystycznej fazie zwiastunów, gdy nie wiadomo jeszcze, że rozwija się kleszczowe zapalenie mózgu stosuje się leczenie objawowe: leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, zwykle paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów neurologicznych należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub w razie niepokojącego stanu chorego wezwać pogotowie ratunkowe. Kleszczowe zapalenie mózgu bezwzględnie wymaga leczenia szpitalnego. Jak lekarz ustala rozpoznanie? W niecharakterystycznej fazie objawów zwiastunowych bez wykonania specjalistycznych badań nie można rozpoznać kleszczowego zapalenia mózgu. Rozpoznanie zapalenia mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych jest możliwe dopiero w fazie objawów neurologicznych. Cenne wskazówki przynosi wywiad. Dla kleszczowego zapalenia mózgu typowy jest przebieg dwufazowy - objawy neurologiczne są poprzedzone przez objawy prodromalne zwykle przypominające grypę, gorączkę, złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów rzadziej biegunkę. Kleszczowe zapalenie mózgu należy podejrzewać u każdego chorego, u którego występuje lub występowały gorączką oraz jakiekolwiek objawy neurologiczne, w tym bóle głowy, zaburzenia świadomości, neurologiczne objawy ogniskowe, światłowstręt, sztywność karku, przeczulica czy napad drgawek. U chorych w podeszłym wieku objawy mogą być dyskretne i ograniczać się do zaburzeń świadomości lub zaburzeń psychicznych. W wywiadzie istotne są informacje dotyczące czasu trwania objawów i kolejności ich pojawiania się. Należy zapytać o ugryzienia przez kleszcze i podróżowanie na tereny zwiększonego ryzyka, np. Białostocczyznę i Mazury. W badaniu lekarskim zwraca się szczególną uwagę na stan ogólny chorego, zaburzenia świadomości oraz ocenę czynności życiowych. Lekarz dokładnie zbada pacjenta, w tym przeprowadzi badanie dna oka pod kątem obrzęku tarcz nerwów wzrokowych, a także badanie neurologiczne, z uwzględnieniem objawów oponowych, objawów ogniskowych, np. porażenia nerwów czaszkowych, nieprawidłowych odruchów i objawów ataksji móżdżkowej. Dokładne rozpoznanie ustala się na podstawie badań płynu mózgowo-rdzeniowego uzyskanego w wyniku punkcji lędźwiowej, dlatego nakłucie lędźwiowe i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego stanowią zasadnicze elementy rozpoznania kleszczowego zapalenia mózgu. Przy podejrzeniu zapaleniu mózgu koniecznie powinny być wykonane badania obrazowe: komputerowe badanie tomograficzne głowy lub lepiej magnetyczny rezonans jądrowy (MRI), które pozwalają uwidocznić ogniskowe zmiany zapalne i demielinizacyjne w mózgu i rdzeniu kręgowym. Jakie zmiany w badaniach laboratoryjnych towarzyszą kleszczowemu zapaleniu mózgu? We krwi stwierdza się zmniejszoną liczbę krwinek białych, czyli leukopenię lub prawidłową leukocytozę oraz limfocytarny obraz odsetkowy białych krwinek. Decydujące znaczenie dla rozpoznania ma badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, który pobiera się poprzez nakłucie lędźwiowe. W kleszczowym zapaleniu mózgu płyn mózgowo-rdzeniowy jest klarowny lub opalizujący, wodojasny. W czasie punkcji wypływa pod wzmożonym ciśnieniem. Liczba komórek w płynie mózgowo-rdzeniowym, czyli pleocytoza, jest nieznacznie podwyższona rzędu od kilkunastu do kilkudziesięciu komórek w mm3 ze zdecydowaną dominacją komórek jednojądrzastych, limfocytów i monocytów. Stężenie białka również jest zwiększone, natomiast stężenie glukozy jest zwykle prawidłowe lub tylko nieznacznie zmniejszone. Nie spotyka się przypadków kleszczowego zapalenia mózgu, które przebiegają bez zmian zapalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym. Jakie są sposoby leczenia kleszczowego zapalenia mózgu? Nie znamy leczenia przyczynowego, czyli leków przeciwwirusowych, które byłyby aktywne w stosunku do TBEV. Leczenie objawowe polega na podawaniu dożylnym płynów celem wyrównania zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, leczeniu przeciwobrzękowym i przeciwzapalnym, stosowaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych, profilaktyce drgawek i odpowiednim żywieniu. W razie potrzeby stosuje się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe. Kleszczowe zapalenie mózgu najczęściej ustępuje po 2 tygodniach, nie pozostawiając u większości chorych trwałych następstw. Czy możliwe jest całkowite wyleczenie kleszczowego zapalenia mózgu? Zakażenie TBEV ośrodkowego układu nerwowego, które przebiega w postaci kleszczowego opon mózgowo-rdzeniowych, zwykle nie daje powikłań i ustępuje bez następstw po kilku dniach. Jednak u chorych z zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego choroba może doprowadzić do rozwoju zaburzeń czucia, niedowładów, zaburzeń pamięci i koncentracji, które mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy lub pozostać na stałe. Następstwem niedowładów i porażeń są zaniki mięśniowe, dlatego w tych stanach konieczna jest wczesna rehabilitacja. Z wiekiem kleszczowe zapalenie mózgu przebiega ciężej, częściej prowadzi do rozwoju powikłań, trwałych następstw i zgonu. Śmiertelność w kleszczowym zapaleniu mózgu w Europie nie przekracza 1%. Trwałe następstwa w postaci zaburzeń neurologicznych i psychicznych obserwuje się średnio u 10 do 20% chorych. Co trzeba robić po zakończeniu leczenia kleszczowego zapalenia mózgu? Jeżeli zakażenie TBEV przebiegało pod najłagodniejszą postacią neurologiczną, czyli zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zwykle wymaga jedynie oszczędzającego trybu życia, ograniczenia ekspozycji głowy na słońce i wysiłku fizycznego przez kilka tygodni w okresie rekonwalescencji. Po zapaleniu mózgu i rdzenia kręgowego powrót do pełni zdrowia zwykle wymaga wielomiesięcznej rehabilitacji, która jednak nie gwarantuje powrotu do pełni zdrowia. Co robić, aby uniknąć zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu? Profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu polega na zapobieganiu ukąszeniu przez kleszcze, jak najszybszym mechanicznym usuwaniu kleszczy oraz szczepieniach ochronnych. Zapobieganie ugryzieniom przez kleszcze obejmuje unikanie pobytu na terenach zwiększonego ryzyka, gdzie kleszcze występują często, szczelne osłonięcie skóry odpowiednim ubraniem z długimi rękawami i nogawkami, wysokie skarpety naciągnięte na nogawki, buty z wyższą cholewką i wkładaniu czapki z daszkiem lub kapelusza, które chronią przed ukąszeniami. Zalecane są ubrania w jasnym kolorze, bo wówczas łatwiej zauważyć kleszcze. Podczas przebywania w rejonach występowania kleszczy wskazane jest stosowanie repelentów, czyli środków odstraszających kleszcze, najlepiej zawierających DEET, które należy rozpylać na ubranie i odsłoniętą skórę, z wyjątkiem twarzy, lub permetrynę, którą stosuje się tylko na ubranie. Po każdym powrocie z terenów łąkowo-leśnych obowiązuje dokładna kontrola całej skóry, zwłaszcza pachwin, pach, okolic za małżowinami usznymi i fałdów skórnych. Skutecznym sposobem zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu są szczepienia ochronne. Osoby, które wybierają się na tereny endemiczne powinny zaszczepić się kilka miesięcy przed planowanym wyjazdem. Dwie początkowe dawki szczepionki podaje się w odstępie 4-12 tygodni, a trzecią dawkę 9-12 miesięcy po drugiej. Dawkę przypominającą podaje się po 3 latach. W Polsce dostępne są dwie inaktywowane (zabite) szczepionki, które zapewniają skuteczną ochronę przynajmniej na kilka lat. Kleszcze są głównym wektorem wielu chorób zakaźnych zarówno zwierząt, jak i ludzi. Nie omijają one także psów. Z roku na rok w gabinetach weterynaryjnych odnotowujemy coraz to większą liczbę zachorowań na tak zwane odkleszczówki. Co gorsza, także na te, które dotychczas nie występowały w naszym kraju. Są to tak zwane choroby przyzawleczone i związane jest to z migracją kleszczy. Dzieje się tak w wyniku ocieplania się klimatu, ale i w związku ze zmianami ekologicznymi oraz przemieszczaniem się zwierząt w obrębie różnych krajów. W artykule zawarłam informacje dotyczące chorób odkleszczowych, które najczęściej diagnozujemy u psów w Polsce. W naszym kraju występują 3 gatunki kleszczy, które są transmiterami chorób groźnych dla psów. Ixodes ricinus,- czyli kleszcz pastwiskowy (pospolity), jest wektorem przede wszystkim Boreliozy, ale także Anaplazmozy. Dermacentor recticitulatus to kleszcz łąkowy i jest transmiterem przede wszystkim Babeshia canis, ale także Anaplasma phagocytophilum, Ehrlichia canis oraz Borrelia burgdorferli. Rhiphicephalus sanqguineus, czyli kleszcz psi, ma mniejsze znaczenie epidemiologiczne, jednakże może być powodem zachorowania na zawleczoną przywleczoną do Polski Erlichiozę. Spis treści:1. Cykl życia kleszczy, a żywiciele2. Jak kleszcz zaraża psa?3. Babeszjoza4. Borelioza5. Anaplazmoza6. Anaplazmoza trombocytarna7. Erlichioza8. Odkleszczowe zapalenie mózgu (tbe – tick borne encephalitis)9. Bartoneloza Cykl życia kleszczy, a żywiciele Kleszcze w swoim cyklu życiowym mają kilku żywicieli. Jest to dla nich niezbędne, aby przejść z jednej postaci w kolejną, by wreszcie na końcu się rozmnożyć. Żerowanie i pożywianie się krwią trwa od kilku dni do nawet kilku tygodni. Tak częsta zmiana żywiciela w trakcie cyklu życiowego sprawia, że pasożyty te stają się wektorami wielu groźnych chorób. Małe zwierzęta, takie jak drobne gryzonie, np. nornice, myszy, czy większe już zające oraz ptaki, są także żywicielami młodszych form kleszczy i jednoczenie rezerwuarami wielu patogenów. Kleszcze przede wszystkim w sposób fizyczny przenoszą chorobotwórcze wirusy, bakterie, nicienie czy pierwotniaki. Ale także to w nich rozmnażają się niektóre patogeny, jak np. pierwotniaki zwane Babesia canis. Potrzebują do rozwoju kleszcza gatunku Dermacentor reticulatus i jest to ich żywiciel ostateczny. Namnażają się w jego przewodzie pokarmowym i kolejno wędrują do innych narządów, w tym przede wszystkim do jajników i gruczołów ślinowych kleszcza. W związku z tym zarażona samica kleszcza przekazuje chorobę potomstwu – składając jaja. Jest to tak zwana pionowa transmisja czynnika zakaźnego (zarażenie transowarialne). Zjawisko to bardzo utrudnia zwalczanie tego patogenu w środowisku. W przypadku babeszjozy, anaplazmozy czy erlichiozy mówimy także o transmisji transstadialnej czynnika chorobotwórczego – co oznacza, że zarażona larwa przekaże go kolejnym postaciom, ale nie nowemu pokoleniu kleszczy. Jak kleszcz zaraża psa? Do zarażenia psa dochodzi przez ślinę kleszcza wydzielaną do jego krwiobiegu w trakcie żerowania. Krętki Borrelia burgdorferi czy pierwotniaki Babesia canis znajdują się w gruczołach ślinowych pajęczaka. Niekiedy do zarażenia chorobą może dojść przez połknięcie kleszcza. Taka sytuacja jest jednak rzadka i dotyczy jedynie kleszczy zarażonymi pierwotniakami z rodzaju Hepatozoon, które nie występują w Polsce. Do wywołania choroby potrzebna jest odpowiednia ilość bakterii, wirusa czy pierwotniaków, która przekazywana jest żywicielowi w trakcie żerowania kleszcza. W tej sytuacji mówimy o ilości zakaźnej danego drobnoustroju w organizmie – niezbędnej, by wywołać objawy choroby. W kontekście profilaktyki chorób odkleszczowych ważny jest zatem minimalny czas, po którym kleszcz zaraża chorobą. Nierzadko słyszę w gabinecie: „czy kleszcz mógł już zarazić mojego psa?”. Wiele osób zadaje sobie to pytanie, dlatego też naukowcy drążą ten temat i podają: babeszjozą pies zostanie zarażony najwcześniej po 48 godzinach żerowania kleszcza. Podobnie w przypadku boreliozy, chociaż niektóre badania wykazały transmisję już po 16 godzinach. By zarazić psa anaplazmozą, kleszcz musi na nim żerować przynajmniej 48 godzin. Niektórzy uważają więc, że usuwanie kleszczy na bieżąco pozwala uchronić psa przed chorobą. Niestety nie zawsze tak to działa i nie można polegać jedynie na takiej profilaktyce. Dowiedziono bowiem, że w przypadku Babesia canis, jeśli kleszcz wcześniej miał już żywiciela (np. krowę), ale żerowanie zostało przerwane, możliwy czas przekazania choroby kolejnemu żywicielowi (np. psu) będzie krótszy, może wynosić już tylko 8 godzin. Reasumując, większością chorób kleszcze zarażają po 48 godzinach od wbicia się w skórę psa. Pamiętajmy jednak, że my nie wiemy, kiedy dokładnie pies złapał kleszcza. Bardzo trudno jest znaleźć tego pasożyta w sierści. Zgadywanie po wyglądzie kleszcza, ile czasu był na psie, jak bardzo jest „opity” – nic nam nie mówi. Tak więc regularne przeglądy psów i jak najszybsze usuwanie kleszczy to podstawa. Jednak w sezonie wiosenno-letnim i jesiennym jest to niewystarczające i zaleca się stosować środki profilaktyczne – o działaniu bójczym i odstraszającym. Środki kleszczobójcze są niezwykle ważne. Większość patogenów chorobotwórczych nie przenosi się transowarialnie – samica kleszcza nie przekaże czynnika zakaźnego kolejnemu pokoleniu, składając jaja. Związku z tym w teorii jesteśmy w stanie wyeliminować te drobnoustroje ze środowiska. Więcej o dostępnych preparatach przeciwkleszczowych przeczytasz w tym artykule. Okres inkubacji, czyli czas od zarażenia chorobą odkleszczową do wystąpienia objawów, jest różny w zależności od czynnika zakaźnego. Nierzadko są to choroby podstępne, przebiegające subklinicznie, o mało specyficznych objawach, które po czasie wyniszczają organizm. Są to też choroby nagłe, o ostrym lub nadostrym przebiegu, gdzie może bardzo gwałtownie dojść do zagrożenia życia psa. Bywa, że jeden kleszcz (Ixodes ricinus) przekaże psu nie jeden, lecz nawet trzy rożne patogeny jednocześnie. Sytuacje, w których diagnozujemy przynajmniej dwie choroby odkleszczowe, nie należy do rzadkości. W ostatnim czasie popularne są także szybkie testy, które sprawdzają, czy dany kleszcz jest nosicielem choroby (boreliozy). Są one popularne i dostępne dla każdego nawet do wykonania w warunkach domowych. Testy te wydają się dobrym rozwiązaniem, szczególnie gdy pies przebywał na terenach występowania chorób odkleszczowych. Ważne jest, by zachować usuniętego z psa kleszcza. Jednak należy pamiętać, że nosicielstwo kleszcza nie oznacza, że pies został zarażony. Chyba że mamy pewność, że pasożyt żerował 48 godzin. Z drugiej strony testy sprawdzają jedynie antygen B. burgdorfeli sensu lato, a jak wiadomo, u psów występuje więcej chorobotwórczych patogenów. Należy także pamiętać, że testy dostępne dla ludzi do badania kleszczy np. na nosicielstwo babeszjozy nie są diagnostyczne u psów, gdyż wykrywają one inny antygen – inny gatunek babeszji wywołuje chorobę u ludzi, dlatego też jeśli zdecydujemy się wykonać takie badanie kleszcza, lepiej w tym celu udać się do gabinetu weterynaryjnego. Babeszjoza Babeszjoza, inaczej piroplazmoza, przenoszona jest głównie przez kleszcze z rodzaju Dermacentor recticulatus, w których gruczołach ślinowych znajdują się chorobotwórcze pierwotniaki Babesia. W Polsce dominuje Babesia canis, ale także spotykane są już Babesia gipsoni, vogeli, microti przywleczone z innych krajów Europy i Azji. Pierwotniaki dostają się do krwiobiegu psa w trakcie żerowania kleszcza. Do zarażenia dochodzi najczęściej nie wcześniej niż po 48 godzinach, chociaż znane są przypadki zarażenia już po 8 godzinach, gdy kleszcze żerował wcześniej na innym zwierzęciu. Pierwotniaki kolejno dostają się do krwinek czerwonych psa i namnażają się w nich. Powodują ich rozpad, a co za tym idzie, wywołują silną anemię i w jej konsekwencji liczne objawy choroby. W Polsce największą liczbę chorych pacjentów odnotowuje się w centralnej i we wschodniej części kraju. Jednak z roku na rok przybywa chorych psów na zachodzie oraz na południu. Objawy Choroba rozwija się bardzo szybko i podstępnie. Może mieć przebieg przewlekły, subkliniczny – jednak taka postać występuje rzadko. Najczęściej choroba ma formę ostrą lub nadostrą, w której pierwsze objawy mogą pokazać się już 7 dnia od ukąszenia przez kleszcza. Często są one słabo zauważalne przez właściciela: pies staje się apatyczny, ma mniejszy apetyt, ma mniej siły i do tego najczęściej ma gorączkę. Następnie można u niego zauważyć blade spojówki oraz błony śluzowe. Występuje także osłabienie kończyn, drżenie mięśni, chwiejny chód. Najpierw objawy są delikatne, ale z każdą godziną i z każdym dniem się nasilają, a także pojawiają się dodatkowe, już poważniejsze objawy, jak przyspieszony oddech, niemiarowość pracy serca, całkowita apatia czy nawet letarg. Charakterystyczne dla babeszjozy są: gorączka, ciemne zabarwienie moczu oraz nierzadko stwierdza się zażółcenie skóry i błon śluzowych (żółtaczka). Ponadto mogą się pojawić wymioty czy biegunka. Niekiedy objawy są mocno niespecyficzne. Diagnostyka Lekarz weterynarii stawia diagnozę na podstawie wywiadu z właścicielem, objawów klinicznych oraz wyników podstawowych badań krwi – w tym przede wszystkim morfologii. Nierzadko stwierdza się w przebiegu choroby anemię oraz małopłytkowość (trombocytopenię). W takiej sytuacji niezbędne do potwierdzenia choroby jest ocena rozmazu krwi, który stwierdza obecność Babesii w erytrocytach. Dostępne są też badania PCR, potwierdzające w 100% tę chorobę. W przypadku gdy rozmaz krwi jest niepewny, dla wykluczenia bądź potwierdzenia warto wykonać badanie PCR z krwi obwodowej – jest ono niezwykle czułe i znajduje nawet 1 pierwotniaka na 1 mln erytrocytów. Leczenie Gdy babeszjoza zostanie wykryta u naszego pupila, należy jak najszybciej podać mu lek o działaniu pierwotniakobójczym (imidokarb). Kluczowy jest tu czas – im dłużej pierwotniaki będą przebywać w organizmie psa, tym skutki (powikłania) choroby okażą się dotkliwsze. Podanie tego leku nie jest obojętne dla zdrowia zwierzęcia, dlatego trzeba to zrobić w warunkach ambulatoryjnych pod nadzorem lekarza weterynarii. Dodatkowo silna anemia i najczęściej poważny stan pacjenta wymagają jego monitoringu, hospitalizacji i intensywnej terapii. Przede wszystkim stosuje się płynoterapię w celu wyrównania poziomu elektrolitów i równowagi kwasowo-zasadowej oraz wyplukania z organizmu bilirubiny, powstałej w wyniku rozpadu erytrocytów. Dodatkowo nierzadko wdraża się antybiotykoterapię, leki przeciwgorączkowe, witaminy z grupy B, leki osłonowe na wątrobę, a niekiedy leki przeciwzapalne, w tym glikokortykosteroidy. Jeśli jest konieczność, podaje się także leki przeciwdrgawkowe. W przypadku silnej anemii niezbędne będą transfuzje krwi lub podanie koncentratu czerwonokrwinkowego. Wszystko zależy od stanu pacjenta, objawów oraz wyników badań krwi. W przebiegu choroby nierzadko dochodzi do wstrząsu. Szybko zdiagnozowana babeszjoza może być skutecznie zwalczona. Nieleczona jest chorobą śmiertelną! Trzeba także kontrolować stan wątroby i nerek psa – najczęściej to właśnie te narządy wskutek choroby dotyka niewydolność. Niestety w ostatnich latach odnotowuje się coraz to więcej przypadków tak zwanej babeszjozy opornej na leczenie imidokarbem. U takich pacjentów po wdrożeniu leczenia następuje chwilowa poprawa, ale kolejno, po 2-3 tygodniach, pojawiają się ponownie objawy, najczęściej o większym nasileniu. Taka sytuacja jest trudna do przewidzenia i należy wtedy podać inne lekki pierwotniakobójcze. W takiej sytuacji najczęściej zalecana jest antybiotykoterapia – stosowana w wysokich dawkach oraz przez dłuższy czas. Dlatego też 2 tygodnie po przechorowaniu babeszjozy psy powinny być skontrolowane ponownym rozmazem krwi. Przechorowanie Babeszjoza jest chorobą wywołującą wiele komplikacji i powikłań, szczególnie gdy leczenie jest wdrożone późno lub wcale. Odnotowuje się zmiany w układzie nerwowym i krążeniowo-oddechowym (zespół ostrej niewydolności oddechowej) oraz w wielu narządach wewnętrznych. Choroba może spowodować rozwój zespołu rozsianego wewnątrznaczyniowego wykrzepiania się (DIC), niewydolność nerek, wątroby czy trzustki. Dlatego niezbędne w trakcie leczenia, jak i po wyleczeniu jest monitorowanie stanu pacjenta (badaniami krwi). Przechorowanie przez psa babeszjozy nie daje mu odporności. Zdarza się, że w ciągu życia zwierzak choruje kilka razy. Każda kolejna babeszjoza to gorsze rokowanie dla psa. Dlatego ważna jest ochrona przeciwkleszczowa – w szczególności po przechorowaniu. Na świecie istnieją szczepienia przeciwko babeszjozie, jednak ich działanie nie jest do końca zbadane, a skuteczność nie została potwierdzona. WSAVA nie wymienia tego szczepienia w swoich rekomendacjach dotyczących szczepień dodatkowych. Babeszjoza kotów należy do rzadkości, chociaż są opisane pojedyncze przypadki w Polsce. Są to jednak koty jednocześnie chorujące na inne, poważne schorzenia, jak FIP czy FIV. Babeszjoza u ludzi jest rzadkością w Polsce i wywoływana jest przez Babesia microti i Babesia divergens. Nie ma fizycznej możliwości, aby chory na babeszjozę pies zaraził swojego opiekuna. Borelioza Borelioza, inaczej choroba z Lyme, to bakteryjna choroba wywoływana przez krętki Borrelia burgdorferi (sensu lato). Wektorem są kleszcze, najczęściej z gatunku Ixodes ricinus. Kleszcz musi żerować na żywicielu przynajmniej 16-48 godzin, aby doszło do jego zarażenia. Co ciekawe, jeśli krętki dostały się do krwiobiegu żywiciela, inny jednoczenie żerujący w tym czasie kleszcz może się zarazić boreliozą. Rezerwuarem boreliozy jest wiele drobnych ssaków. Choroba ta może mieć przebieg ostry – pełnoobjawowy, ale częściej u psów opisuje się przebieg subkliniczny (w 95% przypadków). To, czy objawy choroby będą ciężkie czy lekkie, zależy między innymi od układu odpornościowego pacjenta. Wiadome jest również, że berneńskie psy pasterskie wykazują szczególną podatność na zachorowania, nie znamy jednak przyczyn tego zjawiska. W przypadku tych psów mówimy po prostu o predyspozycjach rasowych/genetycznych. Nierzadko zdarza się, że pies trafia do lecznicy z powodu niewydolności nerek lub z objawami ze strony układu nerwowego, co okazuje się konsekwencją boreliozy, którą zarażony jest od dawna. Objawy Objawy najczęściej pojawiają się po kilku tygodniach lub miesiącach (2-5 miesięcy) od zarażenia. Zaliczamy do nich gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych oraz kłębuszkowe zapalenie nerek w wyniku odkładających się w nich immunokompleksów. Krętki mają powinowactwo do tkanek zawierających kolagen i w krwiobiegu psa są obecne bardzo krótko. U psów choroba najczęściej przyjmuje postać ostrego wielostawowego zapalenia, co objawia się niesymetryczną kulawizną, a także spadkiem apetytu i osłabieniem. Choroba może przyjmować także charakter nawrotowy, czyli po kilku dniach objawów występują dni poprawy stanu zdrowia i tak na przemian. Postać nerwowa boreliozy jest dość rzadko spotykana u psów. Jednocześnie występują gorączka, kulawizna oraz napady drgawek i zaburzenia psychiczne. Jak widać, nie wspomniałam o rumieniu wędrującym. Jest to objaw charakterystyczny w przebiegu boreliozy u ludzi, nie występuje on jednak u psów. Diagnostyka Najważniejsze są: wywiad kliniczny, zespół objawów oraz badanie krwi pacjenta, w tym badanie morfologii. Charakterystyczna jest także sezonowość choroby –pojawia się ona głównie w okresie wiosennym i jesiennym. Badanie RTG nie wykazuje żadnych zmian w obrębie kośćca, co także może sugerować inną przyczynę kulawizny. Dostępne są szybkie testy diagnostyczne potwierdzające obecność przeciwciał we krwi. Pamiętajmy jednak, że przeciwciała pojawiają się nie wcześniej niż po 4-6 tygodniach od ugryzienia przez kleszcza, dlatego wykonywanie testów zaraz po znalezieniu pasożyta w sierści pupila nie ma większego sensu. Wynik dodatni mówi nam, że pies na pewno miał kontakt z czynnikiem zakaźnym. Jednak jeśli nie ma objawów, należy zastanowić się, czy leczenie jest konieczne. Przeciwciała z podziałem na klasy można także zbadać w laboratorium, aby móc sprecyzować charakter choroby (IgG oraz IgM). Przeciwciała powstałe po szczepieniu nie zafałszują nam wyniku w przypadku szybkich testów. Niekiedy konieczne może okazać się badania mazi stawowej czy badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, w których potwierdza się obecność krętków (PCR). Badania moczu, z określeniem białkomoczu, są niezwykle ważne dla ustalenia stopnia uszkodzenia nerek. Badania PCR z krwi wykrywające antygen wirusa są dostępne, jednak ze względu na to, że krętki krótko znajdują się we krwi żywiciela (szybko migrują do tkanek), może być fałszywie ujemne. Leczenie Leczenie przyczynowe polega na wdrożeniu długotrwałej antybiotykoterapii. Już po kilku dniach powinna nastąpić szybka poprawa stanu zdrowia pacjenta. Jednak nie można mówić o całkowitym wyleczeniu psa i wyeliminowaniu bakterii z organizmu. Krętki boreliozy, podobnie jak u ludzi, na zawsze mogą pozostać w organizmie, a objawy choroby mogą nawracać. Leczenie wspomagające zależne jest od objawów psa. Przechorowanie Po przechorowaniu pies nie nabiera odporności i – jak wcześniej wspomniałam – charakter choroby jest nawrotowy. Borelioza jest chorobą, która szczególnie dotyka ludzi. Nie ma jednak możliwości zarażenia się nią od psa. Psy nie są także rezerwuarem boreliozy. Jej wektorem są kleszcze. Dostępne są szczepienia przeciwko boreliozie. WSAVA klasyfikuje je jako szczepienia dodatkowe. Pierwsza dawkę można podać najwcześniej w 12 tygodniu życia, kolejną po 3-4 tygodniach. Szczepienia przypominające przypadają co roku. Zaleca się je szczególnie w przypadku przebywających w rejonach endemicznego występowania Borrelia burgdorferi. Anaplazmoza To choroba wywoływana przez drobnoustroje z rodziny Anaplasma. Są to bakterie z grupy Gram-ujemnych. Kiedyś zaliczane były razem z Ehrlichia do tak zwanych riketsji. U psów chorobę mogą wywołać dwie z nich: Anaplasma phagocytophilum oraz Anaplasma platys. Pierwsza powoduję anaplazmozę granulocytarną, a druga anaplazmozę trombocytarną. Są to choroby zakaźne zarówno ludzi, jak i zwierząt, w tym psów. Przenoszone są przez kleszcze, głównie z rodzaju Ixodes ricinus, ale także Dermacentor reticulatus. Do zarażenia dochodzi najwcześniej po 24-48 godzinach żerowania. Rezerwuarem tych patogenów są drobne gryzonie oraz zwierzęta leśne. Oba patogeny nie przenoszą się transowarialnie (zarażona samica nie przekaże ich potomstwu), ale mogą transstadialnie. Anaplazmoza, szczególnie granulocytarna, jest realnym zagrożeniem dla psów w całej Polsce. Anaplazmoza granulocytarna Bakterie po dostaniu się do krwiobiegu atakują granulocyty, a dokładnie neutrofile. W rozmazie krwi widoczne są ich charakterystyczne skupiska, czyli morule. Mogą pojawić się one już w 4 dobie po zakażeniu. Zakażone bakterią komórki wędrują do szpiku kostnego oraz śledziony. Objawy Choroba charakteryzuje się niespecyficznymi objawami takimi, jak apatia, gorączka, spadek apetytu, bladość błon śluzowych. Ostre objawy to: wymioty, biegunka, przyspieszony oddech, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, kulawizna, a także objawy neurologiczne. Anaplazmoza może także przyjąć formę przewlekłą. Diagnostyka Najważniejsze są wywiad kliniczny oraz zespół występujących u psa objawów. W kontrolnych badaniach krwi możemy zauważyć obniżoną liczbę limfocytów (limfopenia), eozynofili (eozynopenia) oraz małopłytkowość (trombocytopenia). Nie rzadko stwierdza się także anemię nieregeneratywną w morfologii krwi. W rozmazie krwi można zauważyć charakterystyczne morule. Szybkie testy diagnostyczne dostępne od ręki w gabinetach odpowiadają nam na pytanie, czy pies miał kontakt z czynnikiem zakaźnym. Wskazują one bowiem przeciwciała, które wytworzą się dopiero w 4 tygodnie od ewentualnego zarażenia przez kleszcza. Dlatego najlepiej je stosować przy podejrzeniu postaci przewlekłej. Najlepsze wydają się badania PCR (z krwi lub ze szpiku kostnego), jednak i one mogą wyjść fałszywie ujemne. Leczenie To przede wszystkim długotrwała antybiotykoterapia (tetracykliny). Leczenie wspomagające zależy od objawów, jakie wykazuje pies. Niekiedy konieczna jest transfuzja krwi czy podanie glikokortykosteroidów. Przechorowanie Po przechorowaniu pies nie nabiera odporności, a może nawet stać się nosicielem bakterii. Nie ma dostępnych szczepień przeciwko tej chorobie. Najistotniejsza jest ochrona przed kleszczami. A. phagocytophilum może wywołać objawy choroby u ludzi dzieje się to jednak dość rzadko. W tym wypadku psy nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla człowieka. Aby człowiek zachorował mus zastać zarażony przez kleszcza. Anaplazmoza trombocytarna Wywołuje ją A. platys przenoszony przez kleszcze (najprawdopodobniej Rhipicephalus sanguineus) w krajach basenu Morza Śródziemnego. Choroba jednak może zostać przywleczona do Polski. Ten drobnoustrój atakuje płytki krwi, w których się dzieli, tworząc tak zwane morule. Charakterystyczna w przebiegu choroby jest cyklicznie pojawiająca się małopłytkowość. Objawy Inkubacja wynosi od 1 do 2 tygodni. W tym czasie dochodzi do spadku ilości płytek krwi (trombocytopenii) po czym, po kilku dniach, ich poziom powraca do normy. Choroba ma charakter nawracający – co oznacza ze po 1-2 tygodniach ponownie rozwinie się małopłytkowość. Jednak każdy kolejny spadek ilości płytek jest już zdecydowanie mniejszy (dotyczy tyko około 1% płytek krwi). Objawy są wysoce nieswoiste: niewielkie podwyższenie temperatury, osowiałość, powiększenie węzłów chłonnych, wydzielina z jam nosowych. Mogą pojawić się także wybroczyny na błonach śluzowych ( jamy ustnej, nosowej) oraz spadek masy ciała. Diagnostyka Wywiad kliniczny, zespół objawów oraz wyniki badań krwi mogą sugerować infekcję A. platys. W badaniach krwi można zauważyć limfopenię, małopłytkowość oraz anemię nieregeneratywną. Diagnostyka jest identyczna jak w przypadku A. phagocytophilum – najbardziej precyzyjne są badania PCR (z krwi obwodowej, ze szpiku kostnego). Dostępne szybkie testy na odkleszczówki wykazują obecność przeciwciał. Leczenie Bakterie wewnątrzkomórkowe trudno jest całkowicie zwalczyć. Podstawą leczenia jest antybiotykoterapia (tetracykliny). Pojawiające się anemia i małopłytkowość mogą wymagać terapii glikokortykosteroidami czy transfuzji krwi. Przechorowanie Po przechorowaniu pies nie nabiera odporności. Nie ma dostępnych szczepień przeciwko tej chorobie. A. platys nie stanowi zagrożenia dla ludzi. Erlichioza Dokładnie erlichioza monocytarna psów, powodowana przez Ehrlichia canis. Jest to wewnątrzkomórkowa bakteria, która zalicza się do grupy Gram-ujemnych. Erlichiozę przenoszą kleszcze z gatunku Rhipicephalus sanguineus. Co ciekawe, we wszystkich stadiach życiowych kleszcze te żerują wyłącznie na psach. Patogen kleszcz przenosi między swoimi kolejnymi postaciami, czyli transstadialnie. Do zarażenia może także dojść przy transfuzji krwi od chorego dawcy. Bakteria dostaje się do krwiobiegu po 48 godzinach żerowania kleszcza i atakuje limfocyty wraz z monocytami. Kolejno dostaje się do węzłów chłonnych, śledziony, wątroby. Erlichioza występuje przede wszystkim w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Grecji czy Portugalii. Jednak coraz częściej jest ona zawlekana do Polski. Objawy Choroba może przebiegać subklinicznie, przewlekłe, ale także w formie ostrej. Postać ostra rozpoczyna się 1-3 tygodni po zarażeniu. Do najważniejszych objawów zalicza się: apatię, spadek apetytu, powiększenie węzłów chłonnych. Charakterystyczne są liczne krwawe wylewy i wybroczyny, będące konsekwencją zapalenia naczyń krwionośnych. Szczególnie narażone na tę postać są psy z osłabionym układem odpornościowym. Forma podkliniczna choroby jest bardzo częsta, szczególnie w krajach, gdzie powszechnie występuje R. sanguineus. Psy nie mają objawów klinicznych, jednak często bakteria pozostaje w ich organizmie, co skutkuje przewlekłą infekcją, trwającą nawet miesiące czy lata. W postaci przewlekłej opisuje się objawy takie, jak osowiałość, spadek masy ciała, bolesność brzucha, wymioty, blade błony śluzowe, częste krwawienie w nosa, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony. Z czasem mogą do nich dołączyć: kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie stawów, zmiany w gałce ocznej oraz rozwijające się problemy w układzie oddechowym, krążenia i nerwowym. Diagnostyka Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu klinicznego, zespołu objawów oraz wyników badań laboratoryjnych. Nie ma widocznych większych odchyleń w biochemii krwi. W morfologii może pojawić się spadek poziomu białych krwinek oraz anemia nieregeneratywna. W przebiegu erlichiozy spada znacznie poziom płytek krwi. Trombocytopenię stwierdza się szczególnie w przewlekłej postaci choroby. W rozmazie krwi widoczne są charakterystyczne skupiska monocytów (morule). Najważniejszym badaniem potwierdzającym zakażenie są testy PCR (z krwi, z mazi stawowej czy z wycinków tkanek) oraz badanie mian przeciwciał (IgG oraz IgM). Dostępne są także szybkie testy płytkowe, wykonywane w kilkanaście minut. Wynik dodatni potwierdza obecność przeciwciał we krwi psa, co sugeruje kontakt z Ehrlicha canis. Jednak sam producent testów podaje, że aby lepiej określić, czy jest to aktualna infekcja czy też już przebyta, należy wykonać dodatkowe badania. Aby przeciwciała wyszły dodatnie w teście, muszą minąć przynajmniej 4 tygodnie od początku infekcji. Leczenie W przebiegu erlichiozy przede wszystkim stosuje się długą antybiotykoterapię (tetracykliny). Po pierwszym tygodniu powinna nastąpić poprawa stanu zdrowia psa. Niektórzy lekarze zalecają podanie leku przeciwpierwotniaczego (imidokarbu). Nierzadko pacjent wymaga także transfuzji krwi. Leczenie wspomagające zależy od objawów klinicznych, jakie wykazuje chory pies. Przechorowanie Po przechorowaniu pies nie nabiera odporności, a co gorsza, może być nosicielem tego zarazka przez dłuższy czas. E. canis nie zagraża ludziom. U ludzi erlichiozę monocytarna wywołuję E. chaffeensis. W teorii psy także mogą zostać nią zarażone. Jednak nie mogą one bezpośrednio zarazić człowieka. Aby ten zachorował, musi zostać ugryziony przez kleszcza. Psy mogą być jednak rezerwuarem tego zarazka oraz wektorem kleszczy, które przynoszą do domu. W profilaktyce erlichiozy należy stosować przede wszystkim środki kleszczobójcze. Jest to istotne także, gdy podróżujemy z psem w rejony częstego występowania R. sanguineus. Nie ma dostępnych szczepień przeciwko tej chorobie. Odkleszczowe zapalenie mózgu (TBE – tick borne encephalitis) To najczęstsza wirusowa choroba odkleszczowa, powodowana przez wirus kleszczowego zapalania mózgu (TBEV). W Polsce przenoszona jest przez kleszcze Ixodes ricinus. U psów nie jest ona tak często spotykana jak u ludzi. Co ciekawe, koty w ogóle nie chorują na TBE. Rezerwuarem wirusa są małe ssaki: myszy, nornice, krety, ptaki, nietoperze, zajęczaki czy lisy. U ludzi do zakażenia może dojść także po spożyciu surowego (niepasteryzowanego) mleka chorych krów, owiec lub kóz. W przebiegu choroby dochodzi do zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. W Polsce nazywana jest KZM – kleszczowym zapaleniem mózgu. Objawy TBE u psów jest chorobą o ciężkim przebiegu, nierzadko przy silnych objawach neurologicznych dochodzi do zgonu. Odkleszczowe zapalenie mózgu charakteryzuje się osłabieniem, wymiotami, biegunką, spadkiem apetytu, gorączką i przede wszystkim rozwijającymi się objawami ze strony układu nerwowego. Należą do nich: zaburzenia chodu, zaburzenia czucia, porażenia nerwów, przeczulica, drgawki oraz porażenie czterokończynowe czy niedowład. Nierzadko stwierdza się agresję i nadwrażliwość na bodźce. Choroba ta może przebiegiem przypominać wściekliznę. Diagnostyka Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu klinicznego, zespołu objawów oraz badania PCR z krwi. Równie ważne są badania mian przeciwciał (IgG i IgM). Istotne jest także badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Niekiedy diagnoza pada już pośmiertnie, na podstawie badania histopatologicznego tkanek mózgu. Leczenie Dostępne jest jedynie leczenie objawowe choroby: leki przeciwdrgawkowe, witaminy z grupy B, wlewy dożylne z płynów wieloelektrolitowych, glikokortykosteroidy, antybiotyki. Zaawansowane i ciężkie objawy neurologiczne nierzadko kończą się eutanazją pacjenta. U pacjentów, którym udało się zwalczyć chorobę, konieczna jest rehabilitacja oraz fizjoterapia. Przechorowanie Po przechorowaniu pies nabiera odporności do końca życia. Dla ludzi dostępne są szczepionki przeciwko TBE, jednak dla psów nie ma dostępnych szczepień. Mimo że choroba u psów odnotowywana jest rzadko w naszym kraju, to jednak jest to kolejny ważny powód, dla którego należy zapewniać czworonogom ochronę przeciwkleszczową. Pamiętajmy, że pies może także być wektorem kleszczy, przynosząc je do domu, a pajęczaki te mogą być przyczyną zachorowań na TBE wśród ludzi. W Polsce odnotowuje się kilkaset zachorowań rocznie, w 2017 zgłoszono 279 osób z TBE. Bartoneloza Choroba powodowana przez bakterie Bartonella spp. Co ważne, kleszcze nie są jej jedynymi wektorami. Przede wszystkim przenoszą ją pchły Ctenocephalides felis. Są to pchły zarówno kotów, jak i psów, spotkać je można na całym świecie. Dlatego rzadko kiedy wymienia się bartonelozę jako typową chorobę odkleszczową. Literatura podaje wręcz, że rola kleszczy w jej szerzeniu się nie jest do końca poznana. Objawy U psów infekcja ma najczęściej przebieg subkliniczny. Może jednak doprowadzić do przewlekłego zapalenia mięśnia sercowego, wsierdzia, wątroby czy do silnej anemii. Choroba pełnoobjawowa rzadko kiedy jest stwierdzana u czworonogów. Podobnie jak koty, zdarza się, że psy są rezerwuarem tej bakterii. Tak, to właśnie koty są głównymi nosicielami B. henselae i B. clarridgeiae. Dotyczy to przede wszystkim kotów bezdomnych. Patogeny te są przyczyną choroby kociego pazura u ludzi. Bartoneloza jest więc zoonozą. Na zachorowania najbardziej narażone są osoby z osłabionym układem odpornościowym. Do zarażenia może dojść przede wszystkim poprzez pogryzienie lub zadrapanie przez zwierzę. Diagnostyka To przede wszystkim badanie bakteriologiczne z krwi – czyli posiew krwi. Nie jest to typowe czy rutynowe badanie diagnostyczne. Pewnym badaniem jest także badanie PCR z krwi. Dodatkowo pomocne mogą być badania poziomu przeciwciał (IgG i IgM). Leczenie To przede wszystkim długotrwała antybiotykoterapia oraz leczenie wspomagające. Wdrożone leczenie przyczynowe nie eliminuje całkowicie bakterii z organizmu, a pies na zawsze pozostanie jej nosicielem. Leczenie wdraża się w momencie wystąpienia objawów klinicznych wraz z pozytywnym wynikiem badań. Nie ma dostępnych szczepień przeciwko tej chorobie. Najważniejsza jest profilaktyka przeciwko ektopasożytom. Preparaty przeciwpchelne powinny być regularnie stosowane u kotów. Lekarz weterynarii, Małgorzata Glema ZadowolonyMetoda infekcji i charakterystyka patogenu Objawy i oznaki patologii Metody diagnozowania stanu patologicznego Metody leczenia patologii Zapobieganie zakażeniom sezonowym Kleszcze są nosicielami wielu chorób. Lekarze znają 15 chorób przenoszonych przez kleszcze, a 7 z nich może powodować patologie u ludzi. Wśród nich są boreloza (choroba z Lyme) i kleszczowe zapalenie mózgu. W ciągu ostatnich 30 lat w wielu krajach liczba przypadków zarażenia psów przez kleszczowe zapalenie mózgu wzrosła 30-krotnie. Zmieniono obszar występowania kleszczy i ich fizjologię. Teraz zaczynają działać już w lutym-marcu. Niektóre gatunki mogą powodować infekcję nawet infekcji i charakterystyka patogenuKleszczowe zapalenie mózgu to choroba spowodowana wprowadzeniem wirusa, który atakuje tkanki mózgu i rdzenia kręgowego zwierzęcia. Jest wywoływany przez flawiwirusa, drobnoustrój opłaszczony lipidami zawierający helisę RNA o wielkości 40-50 nm. Nosicielem i głównym „naczyniem” podtrzymującym życie wirusa są kleszcze iksoidowe. Zakażenie psa następuje drogą zakaźną - poprzez ssanie kleszcza. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu dzieli się na trzy genotypy:Daleki Wschód;europejski (zachodni); rodzaj wirusa powoduje charakterystyczne objawy i uszkodzenia. Dzięki sekretowi gruczołów ślinowych wirus dostaje się do krwioobiegu psa. Tam jest wychwytywany przez makrofagi. To tutaj ma miejsce pierwsza faza replikacji wirusa. Wokół zaabsorbowanego wirusa tworzy się wakuola, wewnątrz której wirus replikuje RNA i tworzy białka otoczki wirusa (kapsyd).Utworzone dorosłe wiriony gromadzą się w grupach otoczonych wakuolą i są transportowane na wewnętrzną powierzchnię błony komórkowej. Rozrywając go, wchodzą w przestrzeń międzykomórkową. Wraz z przepływem limfy wirusy dostają się do węzłów chłonnych, atakują śródbłonek naczyniowy, są transportowane do wątroby, śledziony - tutaj odbywa się jej druga limfy przenosi wirusa do neuronów ruchowych rdzenia kręgowego, zlokalizowanych w odcinku szyjnym, a przez nie patogen wchodzi do móżdżku i pia mater mózgu. Okres inkubacji dorosłych psów wynosi 1-2 tygodnie. Kiedy szczenięta są zarażone, okres ten ulega i oznaki patologiiObjawy zależą od postaci kleszczowego zapalenia mózgu. Istnieją następujące formy uszkodzeń:gorączkowy;zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;oponowy;zapalenie opon nie pojawiają się od razu. Początkowy etap jest ukryty, następnie pojawiają się następujące oznaki choroby u psów:wzrost temperatury ciała do wartości gorączkowych;zmiana zachowania - apatia lub agresywność;odmowa jedzenia;zaburzenia chodu;utrata koordynacji ruchów;naruszenie akomodacji oczu, występowanie zeza;skurcz krtani, zmiana barwy szczekania;drgawki, niedowład mięśni;zmniejszona wrażliwość pyska psa;drżenie mięśni ciała, szczególnie u psów małych ras i wirus kleszczowego zapalenia mózgu powoduje ciężką gorączkę o dwufazowym przebiegu. Pierwsza faza może trwać od 2 do 4 dni. W tym czasie wirus zakorzenia się i rozprzestrzenia po całym ciele psa. Pierwszej fazie gorączki towarzyszą niespecyficzne objawy:zjawiska gorączkowe;całkowita odmowa jedzenia;ból i skurcze mięśni; następuje tymczasowa remisja, która trwa 7-8 dni. U 25-32% psów druga faza powoduje objawy zapalenia opon mózgowych, zapalenia mózgu. Prognozy dotyczące wprowadzenia dalekowschodniego szczepu wirusa są niekorzystne. Wirus Dalekiego Wschodu powoduje uszkodzenia mózgu w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zmian ogniskowych z dużym prawdopodobieństwem głównie paraliż przednich nóg i mięśni oddechowych. Ten szczep jest najbardziej niebezpieczny, ponieważ powoduje poważne konsekwencje. Zarejestrowano pojawienie się nowego gatunku szczepu dalekowschodniego, który spowodował krwotoczne kleszczowe zapalenie postaci oponowo-mózgowej przebiegu choroby obserwuje się rozsiane lub ogniskowe uszkodzenie tkanki nerwowej. Formie rozproszonej towarzyszą:napady padaczkowe;niewydolność oddechowa;problemy z połykaniem, niedowład mięśni głowy;słabe przypadku ogniskowego zapalenia mózgu choroba objawia się drgawkami, dystrofią mięśniową, ciężkimi zaburzeniami neurologicznymi. Ponieważ objawy zapalenia mózgu mogą przypominać różne patologie układu nerwowego, konieczne jest przeprowadzenie badań różnicowych w celu wyjaśnienia diagnozowania stanu patologicznegoOprócz zebrania wywiadu i badań fizykalnych lekarz weterynarii zleca badania laboratoryjne i sprzętowe:kliniczne badania krwi i moczu;biochemiczne badania krwi i bakposev;badanie płynu mózgowo-rdzeniowego;serologiczne badanie krwi;prześwietlenie czaszki;MRI lub przeprowadzenia dogłębnego badania nie jest dostępna w każdej klinice weterynaryjnej. Aby uprościć diagnozę, możesz przywieźć żywego kleszcza usuniętego z psa do kliniki weterynaryjnej. Laboratorium zbada owada pod kątem obecności drobnoustrojów chorobotwórczych, ponieważ kleszcz może zawierać nie tylko wirusa kleszczowego zapalenia mózgu. Badanie owada przeprowadza się na obecność antygenu wirusa, rzadziej fragmenty RNA wirusa wykrywa się metodą PCR. Badania można przeprowadzić nawet na fragmentach choroby pojawiają się, gdy liczba wirusów wzrośnie do pewnego poziomu, co komplikuje leczenie. Dlatego w okresie sezonowej aktywności kleszczy ixodid konieczne jest podjęcie działań zapobiegających zakażeniu i dokładne zbadanie psa po każdym spacerze. Jeśli kleszcz zostanie znaleziony w skórze, należy go ostrożnie usunąć i natychmiast udać się do leczenia patologiiPonieważ choroba jest wywoływana przez wirusa, który rozwija się wewnątrz komórek, leczenie jest trudne w doborze odpowiednich metod. Terapię przeciwwirusową prowadzi się przy użyciu antybiotyków, które mogą przenikać przez barierę krew-mózg. Stosowane są izoniazyd, pefloksacyna, ko-trimoksazol, ryfampicyna. te działają silnie toksycznie na organizm psa, dlatego na zalecenie lekarza weterynarii przepisywane są łagodniejsze leki, np. Tienam, Cefelim, Meronem, Pefloksacyna, Ceftazydym. Terapia objawowa obejmuje:leki obniżające temperaturę i ból;kortykosteroidy, w celu zmniejszenia nasilenia zaburzeń neurologicznych - Metyloprednizolon;leki obniżające ciśnienie śródczaszkowe - Diakarb, psu podaje się preparaty witaminowe, ponieważ u zwierząt poziom witamin B i C spada. Rybonukleaza może być stosowana w leczeniu psów z objawami neurologicznymi. Zastrzyki leku wykonuje się na zalecenie lekarza weterynarii. Zastrzyki z zastrzyków trwają 3-4 dni. Do tego czasu z reguły temperatura ciała zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i gorączce konieczne jest zastosowanie leczenia mającego na celu detoksykację organizmu. Wyprodukuj wprowadzenie roztworów soli i buforów, biorąc pod uwagę stan równowagi wodno-solnej i pH krwi. W przypadku ciężkich zespołów neurologicznych przepisywane są kortykosteroidy - Prednizolon. W tym samym czasie psu podaje się sole potasowe i przepisuje specjalną dietę zapalenie mózgu może prowadzić do zaburzeń opuszkowych, które wyrażają się w dysfunkcji połykania i oddychania. Nawilżony tlen jest podawany przez cewnik donosowy w celu złagodzenia objawów. Cytochrom służy do poprawy funkcji układu oddechowego. Zalecane są również kursy tlenoterapii hiperbarycznej. Aby wyeliminować skutki niedotlenienia, przepisuje się oksymaślan sodu i Seduxen. W kompleksowym leczeniu kleszczowego zapalenia mózgu należy przestrzegać specjalnej diety oszczędzającej, szczególnie u psów z zaburzeniami zakażeniom sezonowymAby wykluczyć możliwość infekcji, psa należy zabezpieczyć przed spacerem. Aby to zrobić, użyj specjalnych kropli roztoczobójczych w kłębie, sprayów. Należy jednak pamiętać, że działanie insektycydów zaczyna się już po kilku godzinach, więc nałożenie środków bezpośrednio przed wyprowadzeniem psa nie uchroni go przed atakami kleszczy. Jako metodę barierową stosuje się specjalne kołnierze. Odpychają kleszcze. Ale po każdym spacerze zaleca się dokładne zbadanie zwierzęcia. Zbadaj obszary o najcieńszej skórze - za uszami, pod łapami, na zostanie znaleziony kleszcz, który wbił się w skórę psa, nie można go smarować olejem, ponieważ tłuszcz tylko „ogłusza” owada. Lepiej upuścić alkohol na pasożyta, a następnie ostrożnie „odkręcić” go ze skóry. Miejsce ukąszenia jest dezynfekowane i natychmiast szukamy pomocy, ponieważ kleszcz może być nosicielem nie tylko kleszczowego zapalenia mózgu, ale nie ma skutecznej szczepionki dla psów przeciwko chorobom przenoszonym przez kleszcze.